Sinds het midden van de jaren 1990 wordt in landen met een goede vaccinatiegraad, zoals België, een toename gezien van het aantal kinkhoestgevallen, vooral bij adolescenten en volwassenen en bij (nog) niet of onvolledig gevaccineerde zuigelingen jonger dan 3 maanden. Op deze zeer jonge leeftijd kan de ziekte heel ernstig en zelfs dodelijk zijn. Sinds 2010 komen in België jaarlijks 1 tot 5 fataal verlopende kinkhoestgevallen voor bij jonge zuigelingen. Adolescenten en volwassenen zijn de belangrijkste besmettingsbron voor kinderen. Een kinkhoestinfectie bij adolescenten en volwassenen verloopt vaak onopgemerkt, buiten dan een hardnekkige hoest. Drie kwart van de besmettingen van pasgeborenen wordt veroorzaakt door inwonende contactpersonen.
Om kinkhoestinfecties van het jonge kind te voorkomen beveelt de Hoge Gezondheidsraad (HGR) sinds 2009 de “cocoonvaccinatie” aan. Deze strategie beoogt een reductie van de infectie en het dragerschap van contactpersonen, om op die manier het risico te verminderen dat zij de bacterie overdragen op niet of onvolledig beschermde zuigelingen.

Studie in de regio Gent

Een studie uitgevoerd door een masterstudente van de UGent ging na in welke mate het advies van de Hoge Gezondheidsraad in 2012 werd opgevolgd in de regio Gent. Op dat ogenblik gold nog de aanbeveling van 2009 waarbij de vaccinatie van de moeder zo snel mogelijk na de bevalling diende te gebeuren.
Aan 2216 Nederlandstalige ouders, die tussen 1 januari en 1 oktober 2012 in de regio Gent een kind kregen dat werd opgevolgd door Kind & Gezin, werd een vragenlijst gestuurd.
Hiervan werden er 518 (23,4%) correct ingevuld teruggestuurd, meestal door hoogopgeleide moeders (59% hadden een masterdiploma) waarvan meer dan de helft (56%) 31 jaar was of ouder.

Deze studie leert dat de cocoonvaccinatie zoals ze door de Hoge Gezondheidsraad in 2009 werd aanbevolen, niet goed gekend is en slecht wordt opgevolgd door kersverse moeders en hun partners. Bovendien blijken grote verschillen te bestaan in de wijze waarop enkele Gentse ziekenhuizen zwangere vrouwen en hun partners informeren en begeleiden.

Informatie

Ruim de helft (52,8%) van de respondenten kreeg informatie over de cocoonvaccinatiestrategie, hetzij door de gynaecoloog (56,8%), de vroedvrouw (31.8%), de kinderarts (12.1%) of de huisarts (11.7%).
De mate waarin ouders werden geïnformeerd hing vooral af van het ziekenhuis waarin de bevalling plaatsgreep, en varieerde van amper 15% in het slechtst scorende ziekenhuis tot 84% in het best scorende.
De leeftijd, de nationaliteit en het hoogst behaalde diploma van de moeder waren geen significante voorspellende variabelen voor de informatiegraad in deze populatie van vooral hoogopgeleide vrouwen.

Vaccinatie

Net iets minder dan de helft van de vrouwen (46,8%) en hun partners (46,7%) werden gevaccineerd. De belangrijkste oorzaak voor niet-vaccinatie was het feit dat het vaccin niet werd aangeboden.
De leeftijd, de nationaliteit en het hoogst behaalde diploma van de moeder waren geen voorspellende variabelen voor de vaccinatiegraad. Nogmaals wordt hier gewezen op de selectiebias binnen deze populatie.
Het ziekenhuis waar de bevalling plaatsgreep had wél een grote invloed op de kans om gevaccineerd te zijn. De vaccinatiegraad varieerde van 7,7% in het slechtst scorende ziekenhuis tot 91% in het best scorende.

Besluit

Deze studie toont in ieder geval aan dat in de regio Gent jonge ouders onvoldoende geïnformeerd werden over de cocoonvaccinatie en wellicht mede daardoor onvoldoende gehervaccineerd werden tegen kinkhoest. Ook de praktische hindernissen om het vaccin te bestellen, spelen waarschijnlijk een belangrijke rol. De grote verschillen in aanpak tussen de verschillende ziekenhuizen waren treffend. Voor ziekenhuizen is het een uitdaging om een degelijk beleid uit te werken opdat jonge, kwetsbare kinderen optimaal beschermd zouden zijn tegen kinkhoest. Dat een goed beleid vruchten afwerpt, blijkt uit het feit dat de vaccinatiegraad van de moeders in één ziekenhuis van 25% naar ruim 77% steeg (en van 37% naar 56% voor de partners) nadat dit ziekenhuis een werkzaam cocoonvaccinatiebeleid had geïmplementeerd.
Dit beleid bestond uit het verstrekken van informatie door de kinderarts, het toedienen van de herhalingsdosis aan de moeder tijdens haar verblijf op de kraamafdeling en de aflevering van een vaccinvoorschrift voor de partners.

[/Masterscriptie: Eveline Dhondt,
Promotoren: Isabel Leroux-Roels, Geert Leroux-Roels
Centrum voor Vaccinologie UGent]

Sinds 1 juli 2014 is Boostrix opgenomen in het Vlaams vacinatieprogramma. Zie hier.