Volgende doelgroepen moeten prioritair gevaccineerd worden.

Groep 1: Personen met een risico op complicaties

• zwangere vrouwen,
• chronisch zieken met leeftijd > 6 maanden,
• personen met leeftijd > 65 jaar,
• personen die verblijven in een instelling,
• kinderen > 6 maanden onder langdurige aspirinetherapie.

Groep 2: Personen werkzaam in de gezondheidssector

Groep 3: Personen die onder hetzelfde dak wonen als groep 1 of kinderen jonger dan 6 maanden.

Daarnaast is het ook zinvol om alle personen tussen 50 en 65 jaar te vaccineren. zelfs indien ze niet aan een risicoaandoening lijden, zoals die uit groep 1. Naast het verhoogde risico dat ze complicaties bij griep ontwikkelen door hun leeftijd, bestaat er immers ook één kans op drie dat ze minstens één factor vertonen die het risico op complicaties nog verhoogt. Het gaat vooral om personen die roken, excessief drinken en/of zwaarlijvig (BMI>30) zijn.

De risicogroepen zijn niet gewijzigd ten opzichte van vorige seizoenen. Behalve dat nu wordt aanbevolen om zwangere vrouwen te vaccineren ongeacht de fase van de zwangerschap, waar dit voordien alleen gold voor vrouwen in het tweede en derde zwangerschapstrimester.

Drie quadrivalente vaccins

Dit winterseizoen zijn drie quadrivalente vaccins beschikbaar. Ten opzichte van de trivalente vaccins beperken de tetravalente vaccins de kans op mismatch tussen de influenza B-viruscomponent in het vaccin en de circulerende influenza B-virussen. Er zijn dus geen trivalente vaccins meer.
De drie beschikbare vaccins zijn geïnactiveerde inspuitbare vaccins. Alpharix-Tetra® en Vaxigrip Tetra® zijn geregistreerd voor iedereen boven de zes maanden. Influvac Tetra® is geregistreerd vanaf 18 jaar.
Wanneer de arts op het voorschrift ’influenzavaccin’ vermeldt in plaats van een specialiteitsnaam, mag de apotheker een van de drie vaccin afleveren.

Deze quadrivalente vaccins zijn geregistreerd met een dosis van 0,5 ml. Op basis van gegevens over de vaccinveiligheid beveelt de HGR aan om ongeacht de leeftijd, dus zuigelingen van 6 tot 36 maanden inbegrepen, de volledige dosis van 0,5 ml van het vaccin toe te dienen. Het is immers aangetoond dat deze dosis een betere immunogeniciteit oplevert zonder meer bijwerkingen te veroorzaken.

Kinderen jonger dan 9 jaar die voor de eerste keer gevaccineerd worden, hebben een tweede dosis van het vaccin nodig binnen de 4 weken.

Samenstelling vaccins

De vaccins bevatten bevatten antigenen tegen de twee meest voorkomende influenza A-stammen en componenten tegen de twee circulerende B-stammen:

• A/Michigan/45/2015 (H1N1)pdm09-like virus;
• A/Singapore/INFIMH-16-0019/2016 (H3N2)-like virus;
• B/Colorado/06/2017-like virus (B/Victoria/2/87 lineage).
• B/Phuket/3073/2013-like virus.

De nieuwe griepvaccins bevatten voor het eerst sinds 2015 een nieuwe A(H3N2)-viruscomponent (2). In vergelijking met het vaccin 2017-2018 is de H3N2-component van A/Hong Kong /4801/2014 vervangen door A/Singapore/INFIMH-16-0019/2016. Tijdens het griepseizoen 2017-18 werden de circulerende A(H3N2)-virussen slecht herkend door de op eieren geproduceerde antigenen tegen de op A/Hong Kong /4801/2014 gelijkende virussen. De recente A(H3N2) virussen worden beter geïnhibeerd door de op eieren geproduceerde antigenen tegen A/Singapore/INFIMH-16-0019/2016.
Bovendien wordt de B-stam B/Brisbane/60/2008 vervangen door B/Colorado/06/2017 omdat een groeiend aantal griepvirussen antigenisch nauw verwant zijn aan B/Colorado/06/2017.

Griepseizoen 2017-2018

Uit voorlopige gegevens van de WGO en de ECDC (3, 4) blijkt dat de griepepidemie in het seizoen 2017-2018 in Europa langer dan gemiddeld duurde. De influenza acitiviteit was hoog tussen week 52 in 2017, tot week 17 van 2018. De meerderheid van de circulerende virussen behoorden tot de B-groep, vooral dan B/yamagata. De grote meerderheid van ernstige griepgevallen werd veroorzaakt door type B virus, en betrof vooral mensen ouder dan 15 jaar. De meerderheid van de type A virussen behoorden tot de groep A(H1N1)pdm09.
De effectiviteit van de griepvaccins schommelde tussen 25 en 52 procent. De effectiviteit was matig tot goed tegen influenza A(H1N1)pdm09 in alle leeftijdsgroepen (55 to 68%), slecht tegen influenza A(H3N2) (minder dan 8 %), en matig tegen influenza B (tussen 39 en 52 %).

Volgens een studie verschenen in Clinical Infectious Diseases (5) blijft het probleem van de verandering van antigene eigenschappen veroorzaakt door kweek in eieren ook met de nieuwe H3-component van het vaccin bestaan. De studie verwacht dan ook dat de vaccineffectiviteit van het nieuwe vaccin vergelijkbaar zal zijn met het vorige, en rond 20 procent zal schommelen tegen de dominant circulerende A-stam.

Het Amerikaanse NIH/National Institute of Allergy and Infectious Diseases heeft dit jaar een strategisch plan gelanceerd voor de ontwikkeling van een universeel vaccin tegen de griep. Bedoeling is een universeel vaccin te ontwikkelen dat een langdurige bescherming biedt tegen meerdere griepstammen, inclusief griepstammen die een pandemie kunnen veroorzaken. Het vaccin moet veilig zijn en een effectiviteit van minstens 75 procent in alle leeftijdsgroepen hebben (6).

Ziektelast

Een studie van de ECDC gepubliceerd in Eurosurveillance (7) onderzocht de ziektelast gemeten in DALY’s (levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) van 31 infectieziekten in Europa in de periode 2009-2013. Influenza veroorzaakte de hoogste ziektelast (30 procent van het totaal), gevolgd door tuberculose, hiv/Aids en invasieve pneumokokken. De ziektelast was het hoogst bij mannen (60 procent van het totaal), 65-plussers (24 %) en kinderen beneden vijf jaar (11 %).

Vaccinatiegraad

Ondanks de aanbeveling van de Hoge Gezondheidsraad ligt de vaccinatiegraad van zwangere vrouwen relatief laag.
Een studie gepubliceerd in Vaccine (8) vergeleek de vaccinatiegraad van zwangere vrouwen tegen pertussis en griep in Vlaanderen. Van de 481 vrouwen die deelnamen aan de studie was 69,3 procent gevaccineerd tegen pertussis en 47,2 procent tegen griep. Bij 65,3 procent van de vrouwen die gevaccineerd waren tegen pertussis en bij 96,89 procent van diegenen die gevaccineerd waren tegen griep gebeurde de vaccinatie op het aanbevolen tijdstip.
Multipariteit is de enige gemeenschappelijke voorspeller voor niet-vaccinatie tegen griep én pertussis. Voorspellers voor niet-vaccinatie tegen pertussis zijn: familie-inkomen (<€3000) en het ziekenhuis waar men bevalt (minder vaccinaties bij meer dan 800 geboorten per jaar). Voorspellers van niet-vaccinatie tegen griep zijn: etniciteit en scholing van de moeder, opvolging van de zwangerschap door een gynaecoloog en het ziekenhuis waar men bevalt.

Ook de vaccinatiegraad van gezondheidspersoneel ligt laag. Dat werd recent bevestigd in een studie gepubliceerd in Vaccine (9). De studie is gebaseerd op een online enquête die werd ingevuld door ruim 5000 gezondheidswerkers van dertien ziekenhuizen en veertien woonzorgcentra verspreid over alle Vlaamse provincies. Vervolgens werden interviews afgenomen met de organisatoren van de griepvaccinatiecampagne in de deelnemende instellingen om de succesfactoren en knelpunten van griepvaccinatiecampagnes te identificeren.
De gemiddelde vaccinatiegraad bedroeg 40,4 procent in ziekenhuizen en 45,3 procent in woonzorgcentra. Slechts 20 procent van de niet-gevaccineerde ondervraagden vond het hun plicht om zich te laten vaccineren om hun patiënten niet te besmetten, ruim 40 procent gelooft dat ze zelf griep kunnen krijgen na vaccinatie. Het belangrijkste verschil tussen de gevaccineerde en niet-gevaccineerde gezondheidswerker is de mate van vertrouwen, respectievelijk wantrouwen, in de werking en het nut van het huidige griepvaccin. Toch zou ongeveer 20 % van de niet-gevaccineerden zich laten inenten indien er een betere organisatie van de griepvaccinatiecampagne zou zijn of mocht het diensthoofd het vaccin aanbevelen.

Referenties
1. Hoge Gezondheidsraad. Vaccinatie tegen seizoensgebonden griep. Winterseizoen 2018-2019. Brussel: HGR; 2018. Advies nr. 9488.

9. Boey L, Bral C, Roelants M et al. Attitudes, believes, determinants and organisational barriers behind the low seasonal influenza vaccination uptake in healthcare workers – A cross-sectional survey. Vaccine 2018. Available online 30 April 2018. https://doi.org/10.1016/j.vaccine.2018.04.044