Via een fijnmazig netwerk van centra bereikt hun aanbod in principe alle schoolgaande kinderen, wat een voorwaarde blijkt te zijn voor het bereiken van een hoge vaccinatiegraad in deze leeftijdsgroep.

Doelgroep

Tot de doelgroep van de CLB’s behoren alle schoolgaande kinderen van het basis- en secundair onderwijs, wat voor Vlaanderen grosso modo overeenstemt met de leeftijdsgroep 2,5 tot 18 jaar.

CLB - decreet

In het decreet van 1 december 1998 betreffende de centra voor leerlingenbegeleiding wordt het aanbieden van vaccinaties en inhaalvaccinaties tot het ‘verzekerd’ CLB-aanbod gerekend.
‘Verzekerd’ wil zeggen dat :
– elk CLB verplicht is dit aan te bieden aan elke schoolgaande jongere;
– de meerderjarige leerling (≥18 jaar) of de verantwoordelijke van deminder jarige leerling het recht heeft het vaccinatieaanbod te weigeren en de mogelijkheid heeft de vaccinatie te laten uitvoeren door een arts van zijn/haar keuze;
– de school de plicht heeft volledige medewerking te verlenen aan de organisatie en de uitvoering van het vaccinatiebeleid, en het CLB de plicht heeft om met de schoolorganisatie rekening te houden.

De toepassing van het Vlaamse basisvaccinatieschema wordt voor het CLB geconcretiseerd in een ministerieel besluit. De meest recente versie daarvan dateert van 15 maart 2004. Dit besluit vormt de basis voor de uitvoering van de vaccinatie-opdracht van de CLB’s.

Preventieve consulten

Rekening houdend met het Vlaamse vaccinatieschema, worden de vaccinaties aangeboden in leerjaren waar preventieve consulten plaatsvinden.
Er bestaan drie soorten medische consulten :
– tijdens een algemeen consult onderzoekt een CLB alle leerlingen van een bepaald leerjaar. Dit consult heeft aandacht voor de algemene gezondheidstoestand van de leerlingen en gebeurt in de lokalen van het CLB;
– tijdens een gericht consult onderzoekt een CLB alle leerlingen van een bepaald leerjaar. Het gericht consult is minder uitgebreid en richt zich naargelang de leeftijdscategorie op bepaalde gezondheidsaspecten (groei en gewicht, visuele functie, kleurenzin, oogstand, gebit, …). Gerichte consulten worden meestal op school georganiseerd;
– tijdens een bijzonder consult onderzoekt een CLB leerlingen uit het buitengewoon onderwijs vóór ze instappen in het buitengewoon onderwijs of onmiddellijk daarna. Later volgen er nog onderzoeken om de twee jaar. De bijzondere consulten gebeuren zo veel mogelijk in de school. Als de school niet over geschikte ruimtes beschikt, zorgt het centrum voor een lokaal waar de gerichte consulten kwaliteitsvol kunnen worden uitgevoerd.

De deelname aan de algemene en gerichte consulten is verplicht.

Vaccinatie - aanbod

Het CLB streeft naar een vaccinatiegraad van minstens 95% bij de leerlingen die het begeleidt.

Het vacinatie-aanbod gebeurt in de volgende leerjaren.
– In het 1ste leerjaar van het basisonderwijs (of voor het buitengewoon onderwijs in het leerjaar waarin het kalenderjaar begint dat de leerling zeven jaar wordt) wordt het vaccin tegen difterie-tetanus-kinkhoest-poliomyelitis (DTPa-IPV) aangeboden.
– In het 5de leerjaar van het basisonderwijs (of voor het buitengewoon onderwijs in het leerjaar waarin het kalenderjaar begint waarin de leerling elf jaar wordt) wordt het vaccin tegen mazelen-bof-rubella (MMR) aangeboden.
– In het 1ste jaar secundair onderwijs (of voor het buitengewoon onderwijs in het leerjaar waarin het kalenderjaar begint waarin de leerling dertien jaar wordt) worden de drie doses hepatitis B-vaccin (HBV) aangeboden aan leerlingen die hiertegen nog niet werden ingeënt.
– In het 3de jaar secundair onderwijs (ofvoorhetbuitengewoon onderwijs in het leerjaar waarin de leerling vijftien jaar wordt) wordt het vaccin tegen tetanus en difterie (Td) aangeboden.

Naar aanleiding van elk medisch consult wordt de vaccinatiestatus van alle begeleide leerlingen nagekeken en worden zo nodig inhaalvaccinaties aangeboden. Het CLB biedt minstens de inhaalvaccinaties aan tegen mazelen, bof en rode hond, tegen poliomyelitis, difterie, tetanus en eventueel kinkhoest, tegen hepatitis B (voor zover de betreffende kinderen reeds in aanmerking kwamen voor vaccinatie met gratis vaccins) en tegen meningokokken C.

Het CLB heeft de opdracht de meerderjarige leerling of wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige schriftelijk in te lichten over de aard en de bedoeling van de aangeboden vaccinatie, die pas uitgevoerd wordt nadat schriftelijke toestemming is verkregen.
Deze toestemming kan worden gegeven voor meerdere vaccinaties tegelijk, maar is niet langer dan twee jaar geldig.

Het CLB houdt van iedere begeleide leerling op een gestandaardiseerde wijze de vaccinatietoestand bij. De beschikbare vaccinatiegegevens worden op verzoek, en minstens in het schooljaar van toediening, schriftelijk meegedeeld aan de meerderjarige leerling of de ouders, de voogd of de persoon die de minderjarige leerling onder zijn hoede heeft.
Op verzoek van de wettelijke vertegenwoordiger van de minderjarige of van de meerderjarige leerling worden de beschikbare gegevens tevens meegedeeld aan de behandelende arts.

Registreren en uitwisselen van gegevens

Het CLB beschikt sinds september 2005 overeenelektronisch leerlingendossier (Netoverschrijdend Ict-project voor CLB-gegevensverwerking in samenwerking met het Onderwijsdepartement, kortweg NICO), waarin onder meer de vaccinatiegegevens van elke leerling genoteerd worden, ongeacht of de vaccinaties door het CLB werden verricht.

Met dit elektronisch leerlingendossier zal in de toekomst een directe koppeling met Vaccinnet (het ‘web-based’ bestel- en registratiesysteem van vaccinaties van de Vlaamse overheid) worden gerealiseerd, zodat bestellen, stockbeheer van vaccins en registratie van vaccinaties rechtstreeks via NICO kan gebeuren.

In afwachting van die rechtstreekse koppeling worden vaccinaties op dit ogenblik nog in NICO geregistreerd en gebeurt updating van de databank van Vaccinnet door (voorlopig) maandelijkse uitwisseling met de NICO-vaccinatiedata. CLB medewerkers hebben sinds september 2005 toegang tot Vaccinnet om vaccinatiedata van individuele kinderen te consulteren of bestellingen te plaatsen voor de vaccins die volgens het basisvaccinatieschema moeten worden toegediend. Zolang er geen rechtstreekse koppeling is tussen NICO en Vaccinnet is in het CLB stockbeheer van vaccins via Vaccinnet niet mogelijk.

Een ‘guideline’ voor de CLB’s

In opdracht van de Vlaamse minister bevoegd voor volksgezondheid werd door de Vlaamse Wetenschappelijke Vereniging voor Jeugdgezondheidszorg (VWVJ) een Standaard Vaccinaties opgesteld, waarin alle aspecten van de vaccinatieopdracht van de CLB’s worden geconcretiseerd.
Deze standaard werd in oktober-november 2005 in twee studiedagen aan alle CLB’s voorgesteld, en is sindsdien integraal te consulteren en downloaden op de website van de VWVJ (www.vwvj.be).

Het eerste deel van deze standaard omvat een literatuuroverzicht toegespitst op de wetenschappelijke grondslagen van vaccins en vaccinatie, voor zover relevant voor de CLB’s, aangevuld met een beschrijving van het Vlaamse vaccinatiebeleid.

In een tweede deel worden aanbevelingen geformuleerd van goede vaccinatiepraktijk in het CLB. Conform aan eventuele aanbevelingen van de Hoge Gezondheidsraad wordt hierin dieper ingegaan op de praktische aspecten van vaccinbeheer (bestelling, levering, bewaring), vaccinatietechniek (plaats en techniek van injectie, ontsmetten, aspireren) en veilig vaccineren (zowel voor de gevaccineerde als de vaccineerder).
De meeste van deze aanbevelingen zijn relevant voor elke vaccinerende arts of verpleegkundige, ongeacht of dit kadert in de CLB-opdracht.

Een team vaccinaties in elke CLB-vestigingsplaats

Om de vaccinatieopdracht in het CLB vlot en correct te kunnen uitvoeren, werd afgesproken om in elke CLB-vestigingsplaats waar gevaccineerd wordt een team van één arts en één verpleegkundige verantwoordelijkheid te geven voor het vaccinatiebeleid.
Dit houdt ondermeer in :
– zorgen voor de bestelling van devaccins;
– zorgen voor een correcte bewaring van de vaccins (alle personeelsleden van het CLB dienen op de hoogte te zijn van de koudeketenrichtlijnen);
– zorgen voor een correct vaccinstockbeheer;
– zorgen voor de bestelling en de opvolging van al het materiaal dat nodig is bij het vaccineren (zoals kleefpleisters, naaldcontainers, urgentiekit….);
– een aanspreekpunt vormen wanneer er zich problemen zouden voordoen;
– de omzendbrieven en richtlijnen van het Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid en van het departement Onderwijs, die verband houden met de vaccinatieopdracht, bijhouden en doorgeven aan de andere vaccineerders van het CLB;
– wijzigingen in de Standaard Vaccinaties opvolgen en doorgeven aan de andere vaccineerders van het CLB.

Communicatie met leerlingen, ouders en behandelende artsen

Met het oog op de communicatie met ouders en leerlingen, en om een goede samenwerking tussen CLB en behandelende artsen te stimuleren, werd een reeks van voorbeeldbrieven ontwikkeld die in bijlage bij de Standaard Vaccinaties werden gevoerd. Via vaccinspecifieke informatie- en toestemmingsformulieren worden ouders, voorafgaand aan een consult, geïnformeerd over de voordelen en mogelijke risico’s van vaccinatie en wordt de schriftelijke toestemming tot vaccineren van hun kind gevraagd. Op dit formulier kunnen de ouders ook expliciet hun voorkeur voor vaccinatie door de huisarts of kinderarts kenbaar maken.
Bijkomend werden voorbeeldbrieven ontwikkeld om ouders te informeren over eventuele nevenwerkingen na vaccinatie, om vaccinatiegegevens op te vragen, of om inhaalvaccinaties aan te bieden.
Al deze brieven zijn vrij te downloaden van de hoger vermelde website van de VWVJ.