De morbiditeit en mortaliteit ten gevolge van griep zijn het hoogst bij vijfenzestigplussers, personen met een chronische aandoening en bewoners van rust- en verzorgingstehuizen. Griepvaccinatie bij ouderen (+ 65) vermindert het aantal ziekenhuisopnamen en de morbiditeit zeer sterk. Een vaccinatiegraad van 70% of meer bij ouderen geeft voldoende immuniteit voor de hele groep om overdracht te voorkomen en om zodoende de kans op een griepepidemie sterk te verminderen.

Gezondheidswerkers

Griepvaccinatie bij gezondheidswerkers zoals door de Hoge Gezondheidsraad wordt aanbevolen, heeft een dubbel doel. Enerzijds vermindert het de kans dat ze zelf griep krijgen,. Anderzijds is er een verminderde overdracht van griep op risicopersonen zoals ouderen, waardoor ernstige complicaties en sterfte bij deze risicogroepen verminderen. Een hogere vaccinatiegraad bij gezondheidswerkers heeft ook een positieve invloed op de vaccinatiegraad bij ouderen.
De griepvaccinatiegraad van gezondheidswerkers die frequent contact hebben met risicogroepen ligt echter laag. In buitenlandse studies variëert dit tussen 10 en 61,2%. In België zijn nauwelijks gegevens bekend.
Doel van een pilootstudie was de vaccinatiegraad van gezondheidswerkers na te gaan en de motieven waarom ze zich al dan niet laten vaccineren. 1097 gezondheidswerkers (zowel verplegend als administratief personeel) in 21 rusthuizen in de regio’s Mechelen en Turnhout werden in 2002 via een vragenlijst ondervraagd (gemiddelde respons : 83,1%). De gemiddelde leeftijd van de respondenten bedroeg 37 jaar. 10,25% leed aan een chronische aandoening waarvoor griep een risico kan inhouden.
In de winter 2000-2001 was 79,7% van de respondenten niet gevaccineerd tegen de griep, in 2001-2002 was 78,1% niet gevaccineerd. Voor het seizoen 2002-2003 zegden 28,9% van de respondenten dat ze zich zouden laten vaccineren, 66,2% wenste dat niet te doen (4,9% geen antwoord). Diverse factoren beïnvloeden de griepvaccinatie :
– Geslacht : mannen laten zich meer vaccineren dan vrouwen (41% versus 19%, p<0,0005).
– Leeftijd : de leeftijd blijkt nauwelijks een verschil te geven, al zijn de gevaccineerden iets ouder dan de niet- gevaccineerden.
– Chronische aandoeningen : personen met een chronische aandoening laten zich meer vaccineren dan gezonde personen (34,8% versus 20,6%, p=0,0009).
– Functie : opmerkelijk is dat personen die direct contact hebben met patiënten minder gevaccineerd zijn dan personen die slechts indirect contact hebben (19,2% versus 27,5% p=0,00147).
– Statuut : personeel met een vast contract is beter gevaccineerd dan personeel met een tijdelijk contract (21,7 versus 12,3%, p=0,0085).
– Vroegere vaccinatie : wie vorig jaar gevaccineerd is, laat zich sneller opnieuw vaccineren dan wie niet gevaccineerd was (80,5% versus 6,5%, p<0,0001).
– Aanbod werkgever : wanneer de werkgever de vaccinatie aanbiedt (wat gebeurt in 63,3% van de gevallen), dan blijkt 28,9% zich te laten vaccineren, tegenover slechts 6,8% van de respondenten waar de werkgever geen vaccinatie aanbiedt (p<0,0001). Van deze groep zou 56,4% zich laten vaccineren indien de werkgever zou bijdragen in de kosten van het vaccin. Omgekeerd is slechts 21,2% van de gevaccineerden waarbij de werkgever de vaccinatie nu aanbiedt, bereid om zich te laten vaccineren als de werkgever niet langer zou bijdragen in de kosten.
Het onderzoek peilde ook naar de subjectieve redenen waarom iemand zich al dan niet laat vaccineren. De voornaamste argumenten om zich niet te laten vaccineren zijn : heeft voldoende weerstand (35,2%), heeft nooit griep (28,9%), is bang voor neveneffecten vaccin (24,2%), behoort niet tot risicogroep (19,3%), vindt spuitjes onaangenaam (18,7%), wil geen onaangenaam gevoel na vaccinatie (15,9%), moet zelf het initiatief nemen (12,6%), vindt dat vaccinatie niet werkt (12,5%), moet zelf de kosten dragen (10,3%).
Redenen om zich wel te laten vaccineren zijn : wil geen griep krijgen (96,5%), wil griep niet overdragen op patiënten (85%), heeft zich vorig jaar laten vaccineren (60,4%), vaccin was gratis (56,4%), het vaccin is zeer doeltreffend (52,7%), wenst geen ziekteverlof te moeten nemen door griep (31,7%).

Besluit

Om de lage vaccinatiegraad te verhogen moet er op twee fronten worden gewerkt :
– Ten eerste moeten de gezondheidswerkers zelf gesensibiliseerd worden over het belang van de vaccinatie voor zichzelf en voor hun patiënten en moeten de vele misverstanden over griep en de griepvaccinatie worden rechtgezet. Slechts één op de tien bevraagde personen die zich niet laat vaccineren, doet dit om effectief goede redenen. Hier ligt een belangrijke rol voor de bedrijfsarts die in bijna twee op drie gevallen de griepvaccinatie verricht.
– Ten tweede moeten werkgevers ertoe worden aangespoord om griepvaccinatie te organiseren en te betalen. Voor meer dan de helft van de gevaccineerden is het gratis vaccin een reden om zich te laten vaccineren. Een grote groep zegt zich niet meer te laten vaccineren wanneer de werkgever de vaccinatie niet meer zou aanbieden.

Bron :
Broens L. & De groof K., Griepvaccinatie bij gezondheidswerkers werkzaam in rust- en/of verzorgingstehuizen, Eindverhandeling Faculteit Geneeskunde, Departement Maatschappelijke Gezondheidszorg, Afd. Arbeids- Milieu- en Verzekeringsgeneeskunde, KU Leuven, 2002-2003.