Naast thiomersal worden ook volgende kwikhoudende bewaarmiddelen gebruikt : thiomerosal, merthiolate en thimerfonaat.
Buiten zeer zeldzame allergische reacties op vaccins die thiomersal bevatten zijn geen andere bijwerkingen vastgesteld.

Kwik in het milieu

Kwik bestaat in drie vormen: metallisch kwik, organische kwik- verbindingen (zoals ethylkwik) en anorganische kwikzouten.
De giftigheid van kwik is afhankelijk van de vorm, de dosis, de wijze van opname en de leeftijd bij toediening. Organische kwikverbindingen hebben vooral een invloed op het neurologisch systeem, maar kunnen ook de nieren en het immuunsysteem aantasten. Foetussen zijn gevoeliger voor kwik dan kinderen en volwassenen.

Iedereen wordt in beperkte mate blootgesteld aan kwik. Kwik is enerzijds van nature aanwezig in de bodem en in planten, en anderzijds als contaminant in de lucht, het water en in onze voeding.
Het wordt in tal van producten gebruikt zoals verf, pesticiden, boenmiddelen en plasticverzachters. Het is ook aanwezig in cosmetica en geneesmiddelen en het is een belangrijk component van tandamalgaam.
De voornaamste bron van blootstelling aan kwik is waarschijnlijk de consumptie van vis.

Onderzoek

Tot nu toe werd het effect van vaccins met thiomersal op kwikconcentraties in het bloed van zuigelingen slechts in beperkte mate onderzocht. Ook het metabolisme van ethylkwik in zuigelingen is onbekend. Er van uitgaand dat een vaccin 12,5 of 25 microgram kwik bevat, ontvangen zuigelingen tijdens de eerste zes levensmaanden gemakkelijk meer dan 100 microgram kwik.

Een recent gepubliceerde studie mat de kwikconcentraties (organisch en anorganisch) in bloed-, urine- en faecale stalen van zuigelingen na vaccinatie. Twintig zuigelingen van 2 maanden en twintig van 6 maanden ontvingen een vaccin met thiomersal: DTPa (Tripedia®), hepatitis B (Engerix®) en Haemophilus influenzae b (HibTiTer®). Een controlegroep van 21 zuigelingen kreeg een vaccin zonder thiomersal: DTPa (Infanrix®), hepatitis B (Recombivax HB®) en Haemophilus influenzae b (ActHIB®). De bloed-, urine- en faecale stalen werden onderzocht 3 tot 28 dagen na de vaccinatie.

• Kwikconcentraties in het bloed van de thiomersal-groep waren onmeetbaar of zeer laag. Waar het werd aangetoond werd een hogere concentratie vastgesteld bij de zuigelingen van 2 maanden dan bij die van 6 maanden. De hoogste concentraties werden vastgesteld in de eerste dagen na toediening van de vaccins. In geen enkel bloedstaal werd de als veilig beschouwde grenswaarde van 29 nmol/L overschreden. De hoogste concentratie bedroeg 20,55 nmol/L bij een zuigeling van 2 maanden die gevaccineerd werd met Engerix B® en Tripedia®.

• Kwikconcentraties waren slechts in vier gevallen meetbaar in de urine- stalen. De hoogste concentratie bedroeg 6,45 nmol/L bij een 6 maanden oude zuigeling.

• Bij alle zuigelingen die een thiomersal-vaccin ontvingen werd (hoofdzakelijk anorganisch) kwik gevonden in de stoelgang. De concentraties lagen iets hoger bij de zuigelingen van 2 maanden dan bij die van 6 maanden. Bij de zuigelingen die een vaccin zonder thiomersal ontvingen, werd de stoelgang niet geanalyseerd.

• Analyse van haren van de moeders van de onderzochte kinderen wees uit dat de haren gemiddeld 0,32 tot 0,45 microg/g kwik bevatten, wat erop kan wijzen dat een deel van het kwik in het bloed van de kinderen van elders afkomstig was. Ook in de moedermelk van enkele moeders werden concentraties van 0,24 tot 0,42 microg/g gemeten.

Besluit

Op basis van dit onderzoek en van 60 jaar ervaring met vaccins die thiomersal bevatten, besluiten de auteurs dat de kwikconcentraties in het bloed alleszins ver beneden de veiligheidsdrempel liggen en dat het kwik zeer snel wordt uitgescheiden via de stoelgang. Thiomersal houdende vaccins kunnen dus beschouwd worden als veilig voor voldragen kinderen. Bij prematuren met een zeer laag geboortegewicht zijn deze vaccins niet geïndiceerd bij de geboorte.

In een begeleidend commentaar wordt dit onderzoek verwelkomd als een geruststelling nu in de media steeds meer onterechte alarmerende berichten opduiken over de gevaren van opstapeling van kwik in het organisme en over allerlei chronische aandoeningen die hiervan een gevolg zouden zijn.

Bron :
M.E. Pichichero, E. Cernichiari, J. Lopreiato, J. Treanor. Mercury concentrations and metabolism in infants receiving vaccines containing thiomersal : a descriptive study. The Lancet. 2002 ; 360 : 1737-1740.