FR | NL
Home | Over Vax Info | Links | Contacteer ons

Tetanusprint

Wie is beschermd tegen tetanus ?

gepubliceerd op zondag 14 januari 1996

De incidentie van tetanus is drastisch gedaald in de voorbije decennia wegens de systematische vaccinatie met het geïnactiveerde tetanus-toxine (tetanus-anatoxine) vanaf de eerste levensmaanden. Tetanus kan in principe verder volledig voorkomen worden door de tijdige en correcte wondverzorging met aangepaste tetanus profylaxe en door het onderhouden van de immuniteit door een geregelde rappel inenting met het anatoxine (aanbevolen om de tien jaar).

In verband met het onderhouden van deze anti-tetanusimmuniteit verdient een recent in The New England Journal of Medicine gepubliceerde studie zeker de aandacht. Er is immers weinig reden om te veronderstellen dat de situatie in België veel zou verschillen.
10.618 Amerikanen ouder dan 6 jaar werden in de periode 1988-1991 onderzocht. Hieruit blijkt dat ongeveer 70% van de Amerikaanse bevolking over een beschermende hoeveelheid antitetanus antistoffen in het serum beschikt.

Leeftijd

Opgedeeld volgens leeftijdscategorie zijn er zeer belang- rijke verschillen merkbaar :
 In de leeftijdscategorie van 6 tot 11 jaar heeft 88% vol- doende antistoffen. Dit aantal blijft boven de 80% voor de leeftijdscategorie van 6 tot 39 jaar.
 Vanaf de leeftijd van 40 jaar daalt het aantal personen met een voldoende hoeveelheid antistoffen echter vrij snel. In de leeftijdscategorie boven 50 jaar heeft minder dan 50% nog voldoende antistoffen. Boven 70 jaar is dit nog slechts 28%.
 Vanaf de leeftijd van 40 jaar wordt ook een duidelijk verschil merkbaar tussen mannen en vrouwen : mannen hebben beduidend meer kans om antistoffen te hebben (wat te maken heeft met legerdienst, maar ook met een verhoogde kans op verwondingen en daardoor meer kans op een booster-inenting ter gelegenheid van wondverzorging).
De kans om bij vrouwen boven 70 jaar immuniteit te vinden, ligt rond de 20 %.

Tijd verstreken sinds laatste vaccinatie

De kans om immuniteit te bezitten (althans zoals gemeten door de aanwezigheid van antistoffen in het serum) daalt zoals verwacht in functie van de tijd die verstreken is sinds de laatste inenting. In de leeftijdscategorie van de 6 - 16 jarigen stelt men vast dat :
 indien de laatste inenting minder dan 1 jaar geleden is, bij 95% beschermende immuniteit gevonden werd;
 indien 1-5 jaar geleden : 86%;
 indien 6-10 jaar geleden : 72%;
 indien 11 jaar of meer geleden : 70 %.

Basisvaccinatie

Gebruikmakend van eerder gepubliceerde gegevens over 107 tetanusgevallen in de USA tussen 1989-1990, heeft men de relatie tussen het risico op tetanus en de geschatte kansen op beschermende immuniteit via het verband met de leeftijd nagegaan.
De meeste gevallen van ziekte én van overlijden door tetanus doen zich voor in de leeftijdscategorie met de minste kans op beschermende immuniteit : 63 van de 107 tetanusgevallen (=58%), en 15 van de 20 sterfgevallen (75%) deden zich voor in de leeftijdsgroep van 60 jaar en ouder.
Bejaarden zijn dus duidelijk een risicogroep voor tetanus, en elke gelegenheid is goed om hun vaccinatiegraad op peil te houden : iemand die nooit gevaccineerd werd, moet een volledige serie injecties krijgen (de eerste twee injecties met 4-6 weken tussen, de derde injectie ongeveer 1 jaar later).

Nagenoeg alle tetanusgevallen deden zich voor bij personen die of nooit de volledige basisserie hebben gekregen, en/of die geen adequate behandeling kregen op het ogenblik van een wonde.
Een opmerkelijke vaststelling is ook dat, ondanks de hoge vaccinatiegraad (meer dan 95% van de Amerikaanse schoolkinderen heeft minstens de 3 vereiste injecties gehad), men dus toch maar bij 80 à 90% een voldoende gehalte antistoffen vindt.
Wellicht ontstaat er na de drie minimum vereiste injecties een geleidelijke daling van de antistoffen.
Dit onderstreept het nut van de vaccinatiekalender die 5 injecties voorziet op het ogenblik dat de leeftijd van 6 jaar bereikt wordt (wat de regel is in de USA, evenals in België, waar de 5de injectie op zesjarige leeftijd wordt toegediend).

Bovendien dient een booster te worden gegeven in de adolescentie (14-16 jaar), en nadien een herhalingsinenting om de tien jaar.
Er zal altijd een sterk antistof-antwoord volgen na een injectie met het tetanus-anatoxine bij iemand die ooit volle- dig werd gevaccineerd, zelfs al is dit 25-30 jaar geleden, maar het kan wél 4 tot 7 dagen duren vooraleer de antistofaanmaak bij een dergelijk persoon goed op gang komt en een beschermende serumspiegel bereikt wordt.

Men kan ondertussen tetanus ontwikkelen, aangezien de minimum incubatietijd van 1 dag tot enkele dagen is (gemiddeld tussen 3 dagen en 3 weken).

In geval van een wonde met verhoogd tetanusrisico (vooral kneus- of verbrijzelingswonden, prikwonden door houtsplinters, nagels of doornen, wonden die met aarde of dierlijke uitwerpselen werden bevuild of dierlijke bijt- en krabwonden) (6), is - naast een tetanus-herhalingsinenting - het toedienen van specifieke gammaglobulinen IM essen- tieel bij iemand die tevoren nooit of te lang geleden of op onvoldoende wijze werd gevaccineerd.

Mede naar aanleiding van de difterie-epidemie in de ex- USSR, heeft men door serologische studies vastgesteld dat 20-60 % van de volwassenen in westerse landen vatbaar blijken voor difterie. Bij de leeftijdscategorie ouder dan 40 jaar ligt dit nog hoger.
Ook hier geldt dat men niet levenslang antistoffen produceert na de basisvaccinatie op kinderleeftijd, maar dat er boosterinjecties om de tien jaar nodig zijn omdat er via natuurlijke weg geen boostering meer aanwezig is.

Prof. Dr Van Gompel (IMT)

* In België beschikbaar als Tedivax Pro Adulto R

Bronnen :
1. Guide for adult immunization. American College of Physicians. Sec. Edition 1994; p.130-133.
2. Gergen P. et al. A population-based serologic survey of immunity to tetanus in the United States.
N Engl J Med 1995; 332 : 761-766.
3. Gardner P. Laforce L. Protection against tetanus. Letter to the editor. N Engl J Med 1995; 333:599.
4. Sutter R. et al. Protection against tetanus. Letter to the editor. N Engl J Med 1995; 333:600.
5. Precots R. et al. Tetanus surveillance - United States,
1989-1990. MMWR 1992; 41(SS-8) : 1-9
6. Aanbevolen immunisatie tegen tetanus bij verwondingen. in « Aanbevelingen over de vaccinaties. Vaccinatiekalender ». Ministerie van Volksgezondheid. Uitgave 1981.p 9-12.

Voor de praktijk

Een goed preventie van tetanus berust op twee pijlers :
 een volledige basisvaccinatie tijdens de kinderjaren en een rappel om de 10 jaar;
 de inspuiting van gammaglobulines bij verwonding, wanneer er een risico op tetanusinfectie is.


Abonneer u op de nieuwsbrief